Εννέα στις δέκα επιχειρήσεις στην Ελλάδα δηλώνουν ότι αναζητούν μάταια εργαζόμενους, με ή χωρίς ειδίκευση. Οκτώ χιλιάδες εργαζόμενοι λείπουν μόνο από τα super market, δήλωνε ο πρόεδρος της Ένωσης (CNN 16/12/2023). Την ίδια περίοδο ενώ η γενική ανεργία μειώθηκε στο 9,4% για τους νέους 15-24 ετών, ανέρχεται σε 27,3% (στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ, Νοέμβριος 2023).
Το φαινόμενο επεκτάθηκε και στην εκπαίδευση της ελαστικής εργασίας. Από την αρχή του 2024 οι παραιτήσεις αναπληρωτών εκπαιδευτικών ξεπέρασαν τις 750. Οι κακές συνθήκες εργασίας, οι χαμηλοί μισθοί και η αβεβαιότητα, αλλά κυρίως η έλλειψη στέγης, είναι οι κύριες αιτίες που οδηγούν σε μαζικές παραιτήσεις τους αναπληρωτές εκπαιδευτικούς.
Το φαινόμενο αφορά όλο το δυτικό κόσμο. Έξι στις δέκα επιχειρήσεις εστίασης αδυνατούν να βρουν προσωπικό στις ΗΠΑ, σύμφωνα με το Bloomberg, ενώ περίπου οι μισές γερμανικές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα του Οικονομικού Ταχυδρόμου. Ο γίγαντας λογισμικού SAP σταμάτησε να ζητά πανεπιστημιακά πτυχία, από το 2022, ως προϋπόθεση πρόσληψης και η εταιρεία ακινήτων Vonovia, κάνει προσλήψεις από την Κολομβία.
Οι περισσότεροι αποδίδουν το φαινόμενο σε πλευρά ενός παγκόσμιου προβλήματος, που το συνθέτουν στρεβλώσεις της αγοράς εργασίας, η οικονομική κρίση και η λειψή σύνδεση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης με τις ανάγκες των επιχειρήσεων.
Οι αναλυτές στα διεθνή φόρα μιλούν για τάση της νέας γενιάς να αναζητά ισορροπία μεταξύ δουλειάς, συνθηκών, περιβάλλοντος και υπόλοιπης ζωής, καθώς και για βαθιές τομές στο πεδίο της εργασίας μετά την πανδημία. Ο όρος «μεγάλη διαπραγμάτευση» εμφανίζεται για τη νεότερη γενιά εργαζομένων, δίπλα στον όρο «μεγάλη παραίτηση», που χρησιμοποιήθηκε αμέσως μετά την πανδημία για να χαρακτηρίσει ένα μεγάλο κύμα φυγής τους από τις εταιρείες που δούλευαν.
Μεσολάβησε μια περίοδος «Μεγάλης παραμονής», όπως χαρακτηρίστηκε του: «Θέλεις να φύγεις ενώ παραμένεις». Με αυτή τη φράση απάντησε ερωτώμενος σε έρευνα για το νέο φαινόμενο του «resenteeism» (δυσαρέσκεια, απέχθεια) που διαδέχθηκε αυτό του «quiet quitting» (σιωπηλή παραίτηση), αφορά και αυτό την εργασία και βαφτίστηκε και αυτό-που αλλού- στις Η.Π.Α. Έντρομοι οι επικεφαλείς των τμημάτων ανθρώπινου δυναμικού των εταιρειών διαπίστωναν ότι η παραγωγικότητα πέφτει γιατί οι νέοι κυρίως εργαζόμενοι μισούν την εργασία τους και παραμένουν σε αυτή «παγιδευμένοι», λόγω εργασιακής ανασφάλειας και ανάγκης, κάνοντάς την όλο και πιο «τεμπέλικα». Κι όχι μόνο αυτό! Το νέο φαινόμενο συνοδευόταν από δύο επικίνδυνα χαρακτηριστικά, που το διαφοροποιούσαν από τη «σιωπηλή παραίτηση». Οι εργαζόμενοι εξέφραζαν το συναίσθημα αυτό ανοικτά και χωρίς ενδοιασμούς. Και το κυριότερο… φαίνεται ότι αυτή η συμπεριφορά μπορεί να ήταν μεταδοτική.
Το Harvard Business School βέβαια είχε βρει λύσεις «αν μισείς τη δουλειά σου». «Παρέμεινε ρεαλιστής» Καμμιά δουλειά δεν είναι τέλεια! «Δες αν μπορείς να σώσεις την κατάσταση». Μήπως οι υπερωρίες δεν είναι μέρος της εταιρικής κουλτούρας αλλά κάτι προσωρινό; «Διοχέτευσε τη δημιουργικότητά σου εκτός δουλειάς». Απέκτησε χόμπι! «Μην καις τις γέφυρες πίσω σου».
Εκφράσου παίρνοντας υπόψη τους κανόνες των δημόσιων σχέσεων. «Κατανόησε το ρίσκο». Κι αν φύγεις θα βρεις καλύτερα; Εν ολίγοις κατά την πλειοψηφία των ψυχολόγων εργασίας «Δες τη θετική πλευρά της ζωής! Γιατί να σπαταλάς πολύτιμο χρόνο από τη ζωή σου με γκρίνια και μιζέρια; Δημιούργησε εσύ μια πιο ευτυχισμένη εκδοχή του εαυτού σου»!
Τώρα φαίνεται να περνάμε στην τρίτη φάση εξέλιξης των απόψεων -κυρίως των νέων- για την εργασία, που εμφανίστηκαν μετά το σοκ της πανδημίας και έκανε πολλούς ανθρώπους να επανατοποθετήσουν την έννοια της. Μετά τη «μεγάλη παραίτηση» και τη «μεγάλη παραμονή» ήρθε η σειρά της «μεγάλης απαίτησης».
«Οι επιχειρήσεις δεν βρίσκουν εργαζόμενους εξαιτίας των πολιτικών που στην εκπαίδευση χαϊδεύουν τους μαθητές βγάζοντάς τους τεμπέληδες και ημιμαθείς και μετά ακολουθούν μια παθητική επιδοματική πολιτική, που όλο και περισσότερο τελευταία ασκείται από την πολύπαθη οικογένεια και όχι από το κράτος», ακούγεται στα τηλεοπτικά πάνελ αλλά και στο καφενείο της γειτονιάς. Οι επιχειρηματίες «κλαίγονται» αποδίδοντας το φαινόμενο σε στρεβλώσεις στη δημόσια εκπαίδευση, που κυρίως αφορούν τη σύνδεσή της με τις ανάγκες της αγοράς μέσα από ευέλικτα προγράμματα σπουδών και κατάρτισης. Εξ ου και η συνεχής ψήφιση νόμων από την τεχνική ως και την τριτοβάθμια εκπαίδευση, ώστε να εξυπηρετούν όλο και πιο απροκάλυπτα το στόχο του επιχειρηματικού κέρδους σε βάρος του κοινωνικού, δημόσιου οφέλους.
Στη συζήτηση μπαίνουν η δημογραφική υποχώρηση, η «ενεργός γήρανση», η επιλογή να επιτραπεί η παραμονή κάποιων μεταναστών για συγκεκριμένες θέσεις εργασίας και μόνο ή εποχιακά. Στην Ελλάδα στην εταιρεία Teleperformance, πολλοί εργαζόμενοι στα τηλεφωνικά κέντρα είναι Τυνήσιοι και τους παρέχεται βίζα ειδικού σκοπού κι όχι εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι εάν απολυθούν από την εταιρεία, ακολουθεί απέλαση, κάτι που χρησιμοποιείται σαν μοχλός πίεσης για να υπογράψουν συμβάσεις με χειροτέρευση των όρων εργασίας τους. Αυτός ήταν ένας από τους λόγους απεργιακής κινητοποίησης μέσα στο Φεβρουάριο στις εταιρείες Teleperformance – WebHelp – TTEK – Foundever και Cosmote e-value. Ωστόσο, τον ίδιο μήνα ο πρωθυπουργός υπέγραφε περιχαρής νέα συμφωνία Ελλάδας – Ινδίας για χιλιάδες εργάτες γης με παρόμοιο καθεστώς ενώ προωθούνται αντίστοιχες συμφωνίες με Αρμενία, Γεωργία, Μολδαβία, Βιετνάμ και Φιλιππίνες.
Ταυτόχρονα με αφορμή την έλλειψη προσωπικού κατάλληλων δεξιοτήτων οι εργοδότες και ο ΣΕΒ ζητούν όλο και μεγαλύτερη υποτίμηση της αξίας της εργατικής δύναμης μέσω της ικανοποίησης αιτημάτων νέων ενισχύσεων των επιχειρηματιών από την κυβέρνηση. Με μείωση ασφαλιστικών εισφορών, επιδότηση μισθών, σύνδεση πρακτικής άσκησης και μαθητείας με τις ανάγκες των επιχειρήσεων, αύξηση ευελιξίας και επισφάλειας, φοροελαφρύνσεις κλπ
Γιατί όμως τότε το πρόβλημα εντείνεται αντί να υποχωρεί προς την επίλυσή του; Τί τελικά καθορίζει τη στάση αποστροφής αρκετών νέων αλλά και παλιότερων εργαζόμενων απέναντι στις προτεινόμενες θέσεις εργασίας;
Ορισμένοι αναλυτές επιχειρούν να απαντήσουν στο «υψηλό τίμημα των δυσαρεστημένων εργατών» αλλιώς, απευθυνόμενοι στις μεγάλες επιχειρήσεις με ένα διαφορετικό σχέδιο για λίγους. Έτσι ξεκινούν την εφαρμογή πιλοτικών προγραμμάτων μείωσης του χρόνου εργασίας , χωρίς μειώσεις μισθών. Τον Ιανουάριο της νέας χρονιάς ξεκίνησε την εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος,τετραήμερης εβδομάδας, η Γερμανία. Αντίστοιχα προγράμματα εφαρμόζονται στην Ιαπωνία και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου σε 61 εταιρείες που συμμετείχαν υπήρχε μείωση 65% των ημερών ασθένειας των εργαζόμενων. Όλα αυτά καθόλου δε σημαίνουν βέβαια ότι το κεφάλαιο θα παραιτηθεί από τα υπερκέρδη του προκειμένου να ευχαριστήσει κατά τι τους εργαζόμενους. Πίσω από τη βιτρίνα, οι μορφές εξαθλίωσης των εργαζόμενων για άντληση υπεραξίας αυξάνονται . Τέτοια για παράδειγμα είναι η παιδική εργασία στις ΗΠΑ, που μόνο μέσα στο 2023 κατέγραψε αύξηση κατά 88,8% από το 2019, φτάνοντας στο υψηλότερο επίπεδο των δύο τελευταίων δεκαετιών.
Η απάντηση του ερωτήματος «γιατί οι επιχειρήσεις δε βρίσκουν εργαζόμενους» έχει αξία όμως για όλο το εργατικό κίνημα από τη σκοπιά της εργατικής πολιτικής και επειδή κυρίως αφορά τη νέα γενιά. Πρέπει κατ’ αρχήν το ερώτημα να τεθεί όπως πραγματικά είναι. «Γιατί οι νέες και οι νέοι δεν βρίσκουν εργασία που να τους ικανοποιεί, έστω σε ένα βαθμό, σήμερα»; Η αλλαγή της τοποθέτησης του ερωτήματος δεν είναι απλά ζήτημα σκοπιάς, αλλά και ουσίας. Η «οδύνη στην εργασία» είναι μια συζήτηση που απασχολεί εδώ και 15 χρόνια την Ευρώπη. Η περίοδος της πανδημίας εκτός των άλλων ήταν για πολλούς εργαζόμενους και μια τομή στον τρόπο θέασης των πραγμάτων. Οι γιατροί και οι νοσηλευτές του δημόσιου συστήματος υγείας, βοήθησαν να γίνει κατανοητή η κοινωνική καταστροφή από την ιδιωτικοποίηση – επιχειρηματικοποίηση των δημόσιων αγαθών. Μαζί τους οι εργαζόμενοι στα τρόφιμα, στην καθαριότητα και οι ντελιβεράδες, έσωσαν στην κυριολεξία τη ζωή. Οι εκπαιδευτικοί ήρθαν αντιμέτωποι με την «τηλεκπαίδευση», δηλαδή ουσιαστικά με την κατάργηση του εκπαιδευτικού έργου. Αυτά μαζί και με τις λιγότερες ώρες δουλειάς έφεραν το κρυμμένο μυστικό του καπιταλισμού στην επιφάνεια. Η εργασία οφείλει να είναι κοινωνικά χρήσιμη για τον άνθρωπο κι όχι να τον χρησιμοποιεί ως καύσιμη ύλη για τα κέρδη του κεφαλαίου. Αλλά και αυτοί που παράγουν και βαστούν τη ζωή αξίζουν όλο τον πλούτο αντί να τον κλέβουν όσοι παρασιτούν και κερδίζουν πάνω στην εργασία τους. Ταυτόχρονα ήρθαν στην επιφάνεια οι ανάγκες της πραγματικής ζωής. Οι κοινωνικές και προσωπικές σχέσεις που έχουν αλλοτριωθεί, η νοηματοδότηση αξιών και πραγμάτων μακριά από το χώρο εργασίας. Μια νέα πεποίθηση του ρόλου, μια νέα εκτίμηση των ικανοτήτων αλλά και μια νέα τοποθέτηση της αξίας της ζωής και του ανθρώπου απέναντι στην καπιταλιστική κρίση αχνοφάνηκε. Γι αυτό η καταστολή εν μέσω πανδημίας έγινε πιο άγρια. Όλα αυτά αναγνωρίστηκαν στο μεγάλο κύμα παραίτησης που ακολούθησε την πανδημία, που η κυρίαρχη πολιτική προσπάθησε να το μετατρέψει σε κύμα παραμονής στη θέση εργασίας, με το σλόγκαν «Πώς να παραμένεις ενώ θέλεις να φύγεις».
Τώρα είναι η ώρα της «Μεγάλης απαίτησης» ή «μεγάλης διαπραγμάτευσης». Παίρνει τη θέση της στις σημαίες πολλών διεκδικητικών αγώνων σαν μείωση του χρόνου εργασίας, εργασία για ανάγκες κι όχι για κέρδη ή δημοκρατία. Αποτυπώνεται σε ένα βαθμό και στη συζήτηση των πιο προωθημένων τμημάτων του κεφαλαίου με την πιλοτική εφαρμογή τετραήμερης εβδομάδας χωρίς μείωση του μισθού σε ορισμένες χώρες. Η ποιότητα και η προοπτική της εργασίας αποκτά νέο κύρος και στα πιο πληττόμενα στρώματα της εργατικής τάξης που μετά την πανδημία διεκδικούν καλύτερους όρους με την πεποίθηση ότι δεν αποτελούν τους κοινωνικά απόκληρους αλλά αυτούς που «έσωσαν» την κοινωνία από τον πανδημικό θάνατο.
Το μπόλιασμα αυτών των αναζητήσεων του κόσμου της εργασίας αλλά και της εκπαίδευσης με τη βαθύτερη αμφισβήτηση της εργασίας ως εμπόρευμα, την απελευθερωτική παιδεία και τη χειραφετημένη εργασία, η ανάπτυξη αιτημάτων ριζικής μείωσης του βαθμού της εκμετάλλευσης στον ορίζοντα ανατροπής της είναι απαραίτητοι όρος ενός νέου εργατικού κινήματος ανατροπής της καπιταλιστικής βαρβαρότητας. Είναι ολοκλήρωση και όπλο αποτελεσματικότητας κάθε διεκδίκησης βελτίωσης της ζωής των εργαζόμενων σήμερα, που ταυτόχρονα ανοίγει δρόμους και για ένα καλύτερο αύριο.
*Εκπαιδευτικός -Χημικός
Πηγή: selidodeiktis
