Του Γιώργου Κ. Καββαδία*
Η εκπαίδευση και οι εκπαιδευτικοί σταυρώνονται καθημερινά από την κυβερνητική πολιτική που διαρκώς «μεταρρυθμίζει» και «απορρυθμίζει» το δημόσιο σχολείο με παλιές και δοκιμασμένες συνταγές. Την ίδια ώρα που ο Υπουργός Παιδείας υπόσχεται διαδραστικούς πίνακες πολλά από τα σχολικά κτίρια είναι επικίνδυνα για τη σωματική ακεραιότητα ακόμα και την ίδια τη ζωή μαθητών, εκπαιδευτικών και γονιών, ενώ οι δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση συγκαταλέγονται μεταξύ των χαμηλότερων στην ΕΕ.
Συγκεκριμένα οι δημόσιες δαπάνες για την παιδεία όλα αυτά τα χρόνια έχουν μειωθεί κατά 40%, ενώ το στεγαστικό πρόβλημα των δημόσιων σχολείων επιδεινώθηκε με την κατάργηση του ΟΣΚ και την ανάθεση της ευθύνης αυτής στην ΚΤΥΠ με τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Σοβαρά προβλήματα στα σχολικά κτίρια, αφού σύμφωνα με έρευνες χωρίς αντισεισμικό σχεδιασμό και με παλαιότητα έως 50 χρόνια είναι περίπου μισά σχολεία στην Ελλάδα. Πάνω από το 50% των σχολείων στην χώρα μας είναι 30 έως και 50 χρόνων και χρειάζονται άμεσα βελτιώσεις, ενισχύσεις και κάποια εξ αυτών αντικατάσταση μέσα σε μια πενταετία.
Κτίρια και αίθουσες που πνίγουν το όνειρο για μάθηση
Δεν πρέπει, όμως, να παραγνωρίζεται και η ποιοτική διάσταση των σχολικών κτιρίων τόσο ως προς την καταλληλότητα, όσο και ως προς την οργάνωση και χρήση του σχολικού χώρου. Η σχολική αποτυχία, η έλλειψη ενδιαφέροντος για την εκπαιδευτική διαδικασία συνδέεται άρρηκτα με το εκπαιδευτικό περιβάλλον. Στις μικρές στενόχωρες και στενάχωρες αίθουσες στις τραγικές ελλείψεις υποδομών (εργαστήρια κ. α) πνίγεται το όνειρο για την ουσιαστική επαφή με τη γνώση που βέβαια συνδέεται και με μια σειρά άλλους εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς παράγοντες.
Σχολείο δεξιοτήτων – εξεταστικό κέντρο
Η κυβερνητική πολιτική διαμορφώνει την ιδιωτικοποιημένη και ευέλικτη εκπαίδευση των ταξικών φραγμών και των «αρίστων», των κολεγίων, ένα σχολείο, με αλλαγμένο DNA, των περικοπών, της λιτότητας, της αξιολόγησης και των απολύσεων, με έναν στους τρεις εκπαιδευτικούς ελαστικά εργαζόμενους, με μαθητές και δασκάλους περιφερόμενους, ΑΕΙ-επιχειρήσεις με δίδακτρα. Έτσι οικοδομείται το «σχολείο της αγοράς» και το «πανεπιστήμιο – επιχείρηση» υποβαθμίζοντας τη μόρφωση σε πανάκριβες δεξιότητες δια βίου ειδίκευσης και κατάρτισης. Οι επιπτώσεις της εκπαιδευτικής πολιτικής στη μαθητική νεολαία είναι δραματικές, βυθίζουν τη νέα γενιά σε μορφωτικά, παιδαγωγικά και ψυχολογικά αδιέξοδα.
Δεν τους έφτανε η Τράπεζα θ(υ)μάτων και η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (απαγορεύει την είσοδο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε πάνω από 20.000 υποψηφίους κάθε χρόνο) που διαμορφώνουν το λύκειο σε εξεταστικό κάτεργο ορθώνοντας νέους ταξικούς φραγμούς για τα παιδιά των λαϊκών τάξεων και στρωμάτων και των απομακρυσμένων περιοχών της χώρας, ετοιμάζουν νέα εξεταστικά πλέγματα και «Εθνικό Απολυτήριο» για λίγους κι εκλεκτούς. «Εθνικό απολυτήριο» με υπολογισμό των βαθμών και στις τρεις τάξεις του Λυκείου με Τράπεζα Θεμάτων και συνυπολογισμός του μαζί με ΕΒΕ στην εισαγωγή τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Ελεύθερη επιλογή σχολείου. Η κυβέρνηση αντί να φροντίσει για την ενίσχυση της δημόσιας εκπαίδευσης, έχει ως στόχο μέσω της αξιολόγησης να κατηγοριοποιήσει τα σχολεία, να παγιώσει τη διάκριση τους σε «καλά» σχολεία για τους λίγους και υποβαθμισμένα σχολεία για τους πολλούς. Για αυτό η νέα δευτεροβάθμια εκπαίδευση συνιστά ένα αριστοκρατικό σύστημα, όπου θα κυριαρχεί η ταξική επιλογή, οι πολλαπλοί μηχανισμοί μορφωτικού αποκλεισμού των παιδιών των ασθενέστερων τάξεων και στρωμάτων και των απομακρυσμένων περιοχών της χώρας (Βλέπε Τράπεζα Θεμάτων, Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής) και η ταξική διαφοροποίηση των σχολείων με βάση τους νόμους της αγοράς. Στόχος ένα σχολείο που θα παράγει εργατικό δυναμικό φτηνό, χωρίς δικαιώματα, αλλά καταρτισμένο με εκείνες τις χρηστικές δεξιότητες που απαιτεί η αγορά και το κεφάλαιο.
Η εκπαιδευτική πολιτική εκφράζει και αναπαράγει τη βία.
Το σχολείο των περικοπών και της φτώχειας οξύνει τα φαινόμενα βίας, ενώ δεν υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό, όπως κοινωνικοί λειτουργοί, παιδοψυχολόγοι, κ.α. Γενικότερα η οικοδόμηση ενός ελιτίστικου, ανταγωνιστικού σχολείου της εξειδίκευσης και της κατάρτισης για λίγους και εκλεκτούς που απορρίπτει τους κοινωνικά αδύνατους και τους εξωθεί βίαια στην εγκατάλειψη και τον κοινωνικό αποκλεισμό είναι ακραία έκφραση της συστημικής βίας. Η βία εκφράζεται και αναπαράγεται μέσα από την αυταρχική οργάνωση του σχολείου. Ένα σχολικό περιβάλλον που υπηρετεί τη λογική των επιδόσεων, «αρένα» άγριου ανταγωνισμού, υπερφορτώνει τους μαθητές με διδακτική ύλη, στείρες και αποσπασματικές γνώσεις, πολλές άλλες υποχρεώσεις (φροντιστήρια, ξένες γλώσσες κ.λπ.), με πρόσθετο άγχος και ένταση, ανασφάλεια και αρνητισμό. Τέσσερα στα πέντε παιδιά βιώνουν καταστάσεις άγχους που συνδέονται με τη σχολική ζωή (Pulse RC – ΕΚΚΕ).
Το υπουργείο Παιδείας μεταφέρει την ευθύνη για την αντιμετώπιση του «φαινομένου» στους εκπαιδευτικούς και στους διευθυντές των σχολικών μονάδων. Η σχολική εκπαίδευση γέµισε με λογής λογής ψηφιακές πλατφόρµες τα τελευταία χρόνια. Το Υπουργείο Παιδείας προτείνει ως λύση μια νέα ψηφιακή εκπαιδευτική πλατφόρµα καταγραφής καταγγελιών για περιστατικά βίας σε βάρος παιδιών και εφήβων στον σχολικό χώρο. Η ύπαρξη ψηφιακής πλατφόρμας για καταγγελίες δε θα συμβάλει ώστε να υπάρχει ένα κλίμα εμπιστοσύνης στη σχολική κοινότητα. Αντίθετα, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να οδηγήσει σε καταστάσεις «κανιβαλισμού».
Διώξεις και αξιολόγηση
Από τη Θεσσαλονίκη, τα Χανιά, το Ρέθυμνο μέχρι τη Βιομηχανία διώξεων του Πειραιά και αλλού, εκπαιδευτικοί διώκονται για τη συνδικαλιστική και πολιτική τους δράση! Η «ανάρμοστη για εκπαιδευτικό συμπεριφορά εκτός υπηρεσίας» αξιοποιείται από τις Διοικήσεις της Εκπαίδευσης σε απόλυτη εφαρμογή της γενικότερης πολιτικής της καταστολής και της τρομοκρατίας, της ενίσχυσης της φασιστικοποίησης της δημόσιας ζωής. Η άγρια επίθεση που εξαπολύεται δεν αφορά μόνο τους εκπαιδευτικούς και την εκπαίδευση. Πραγματικός στόχος είναι να παταχθεί κάθε μορφή λαϊκής αντίστασης και διεκδίκησης, όπου κι αν εκδηλωθεί, πριν εκδηλωθεί. Δεν υπάρχει αμφιβολία για τη στόχευση των διώξεων: τρομοκράτηση, εκφοβισμός, ομηρία, φίμωση των αγωνιστικών φωνών των σωματείων που αντιστέκονται στη νεοφιλελεύθερη λαίλαπα της κυβέρνησης της ΕΕ, του ΟΟΣΑ και του Κεφαλαίου.
Σε αυτή την κατεύθυνση η «αυτοαξιολόγηση/αξιολόγηση», όπως και οι νέοι θεσμοί των ενδοσχολικών συντονιστών και μεντόρων, στρώνουν το έδαφος για ένα οργουελιανό μοντέλο πανοπτικού ασφυκτικού ελέγχου εκπαιδευτικών. Κατηγοριοποιεί τους εκπαιδευτικούς σε «μη ικανοποιητικούς» «ικανοποιητικούς», «πολύ καλούς», «εξαιρετικούς» προκαλώντας ανταγωνισμούς και συγκρούσεις εθίζοντας στη δουλοπρέπεια, την αυλοκολακεία και διαμορφώνοντας κλίμα υποταγής, αυστηρής πειθάρχησης και ελέγχου. Επιδιώκει να μετατρέψει τους εκπαιδευτικούς σε «άβουλους και μοιραίους», «yes men», υπαλλήλους που πάσχοντας από μόνιμη οσφυοκαμψία ευθυγραμμίζονται με την εκπαιδευτική πολιτική της εκάστοτε κυβέρνησης και την επίσημη κρατική διδακτική. Στην πράξη η αξιολόγηση έχει απορριφθεί από την μεγάλη πλειοψηφία του κλάδου και ότι --παρά τον αυταρχισμό, τις διαρκείς απειλές και την καταστολή με την οποία αντιμετωπίζει τους εκπαιδευτικούς το υπουργείο αυτά τα χρόνια- παραμένει άταφος νεκρός. Ο επιθεωρητισμός δεν έχει καμία θέση στο σχολείο. Και δεν έχει κανένα άλλο περιεχόμενο και ρόλο πέραν της χειραγώγησης, του εκφοβισμού και της πειθάρχησης.
Πλάνητες και πένητες
Διαχρονικά οι εκπαιδευτικοί στην Ελλάδα ήταν από τους φτωχότερους μισθολογικά κλάδους του δημοσίου, με το γνωστό σύνθημα «δάσκαλος φτωχός, αμόρφωτος λαός να αποτυπώνει την πολιτική των εκάστοτε κυβερνήσεων. Στα χρόνια των μνημονίων οι μισθοί και οι αποδοχές των εκπαιδευτικών στην Ελλάδα μειώθηκαν δραστικά και το χάσμα με τους μισθούς άλλων χωρών του ΟΟΣΑ μεγάλωσε δραματικά. Αντί πινακίου φακής χιλιάδες εκπαιδευτικοί είναι αναγκασμένοι να τρέχουν από τη μια περιοχή στην άλλη διανύοντας καθημερινά αμέτρητα χιλιόμετρα σε τρία, τέσσερα, πέντε και περισσότερα σχολεία με δραματικές επιπτώσεις για την προσωπική, οικογενειακή ζωή τους, αλλά και για τον παιδαγωγικό ρόλο και τη μόρφωση των μαθητών τους! Νεοδιόριστοι και αναπληρωτές αναγκασμένοι με μία βαλίτσα στο χέρι να γυρίζουν την ηπειρωτική και νησιωτική χώρα την ώρα που το κύμα ακρίβειας σαρώνει τη χώρα και δυσκολεύονται να βρουν σπίτι να μείνουν με ενοίκιο πανάκριβο. Σε κάποια δημοφιλή τουριστικά νησιά είτε η προσφορά στέγης είναι μηδαμινή, είτε οι εκπαιδευτικοί καλούνται να καταβάλουν ενοίκια που ξεπερνούν το ήμισυ του μηνιαίου μισθού τους, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις είναι αναγκασμένοι να κοιμούνται σε αυτοκίνητα ή σε σκηνές!
Συλλογικότητα - Αντίσταση
Το εκπαιδευτικό κίνημα οφείλει να αντισταθεί με προσανατολισμό την ανατροπή των αντιεκπαιδευτικών αναδιαρθρώσεων και της πολιτικής κυβέρνησης - Ε.Ε. - Ο.Ο.Σ.Α. Να συμβάλουμε στη διαμόρφωση ενός μορφωτικού κοινωνικού κινήματος που θα διεκδικεί έναν «άλλο» ρόλο για τον εκπαιδευτικό και την εκπαίδευση. Απέναντι στην αντιλαϊκή, την αυταρχική εκπαιδευτική πολιτική και την πολιτική των διώξεων που επιδιώκει να βάλει στον γύψο τις συνδικαλιστικές ελευθερίες και δικαιώματα ο ανυποχώρητος συλλογικός αγώνας, ο δρόμος των μαζικών κινητοποιήσεων είναι μονόδρομος. Ο αγώνας μας για παιδαγωγική ελευθερία και δημοκρατία, καθώς και για την εργασιακή μας αξιοπρέπεια σε ένα δημόσιο σχολείο που μορφώνει όλα τα παιδιά οφείλει να είναι διαρκής και ανυποχώρητος για να φράξουμε τον δρόμο στην επέλαση των βαρβάρων!
*Ο Γιώργος Κ. Καββαδίας είναι φιλόλογος, μέλος της ΣΕ του περιοδικού «Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης» και του Εκπαιδευτικού Ομίλου.
